Summa Theologiae Ⅱ-Ⅰ.Q49

  • まず、アリストテレスの性質区分は次の通り。(1)性向と状態ἕξις καὶ διάθεσις、(2)自然本性的な能力や無能力δύναμις φυσικὴ ἢ ἀδυναμία、(3)受動的性質と受動παθητικαὶ ποιότητες καὶ πάθη、(4)形・それぞれの事物に成立する形態σχῆμά καὶ ἡ περὶ ἕκαστον ὑπάρχουσα μορφή

 

  • Q49.a1.arg3-ad3. 

perfectas dispositiones=habitus

 

  • Q49.a2.co.

シンプリキオス『カテゴリー論注解』のqualitasの分類*1 

トマスは不適切とする。

理由)

・受動的性質と形状は到来的adventitiae

・多くのdispoiones(健康・美)≠adventitiae、むしろ=naturales

 

●トマス流の区分の方法

qualitas=quedam modum substantiae

modus=quem mensura praefigit=quandam determinationem secundum aliquam mensuram

T1:qualitas(differentia substantiae)=それによって,esse substantialeに基づいて,potentia materiaeが確定されるもの

 

T2:qualitas accidentalis=それによって、esse accidentale に基づいて、potentia subjectiが確定されるもの(これはquaedam differentia。Cf.Metaph.Ⅴ.1020a33-b25)

Modus sive determinatio subjecti secundum esse accidentale

ⅰin ordine ad ipsam naturam subjecti・・・(1)

ⅱsecundum actionem et passionem・・・(2)(3)

ⅲsecundum quantitatem・・・(4)

 

(1)においては善悪・変化の難易あり。

Cf. MetaphⅤ.habitus=dispositio secundum quam aliquis disponitur

Cf. ENⅡ. habitus=secundum quos ad passiones nos habemus bene vel male*2

 

  • Q49.a2.ad1.

figurae et passibiles qualitates (・・・)pertinet ad habitus vel dispositiones

Cf.熱冷をAr.はQualitasの第一種に含めた。

 

  • Q49.a2.ad3.

difficile mobileはhabitusとdispositioを区分する

●dispositioの幾通りかの理解

・habitusの類

・habitusと区別されるあるもの

1: perfectum(habitus) et imperfectum(dispositio) in eademn specie.

dispositio⇒habitusがありうる。

2: diversae species unius generis subalterni

dispositio⇒habitusはありえない。qualitates⇒habitusはあり

 

2がアリストテレスに一致。

 

  • Q49.a3.co.

habere ordinem ad actum potest competere habitui

・secundum rationem subjecti in quo est habitus

あるhabitusはprimo et principiter important ordinem ad actum.なぜなら、habitusはprimo et per se にhabitudinem ad naturam reiを含むから。

●何らかの能力を期待とする全てのhabitusはprincipiterにordinem ad actumを含む。

 

  • Q49.a3.ad1.

habitusはactus primus. operarioはactus secundus.

  • Q49.a3.ad2

potentia ではなくnaturaに関係づけられることがhabitusの本質。naturaはactioに先立つ。

  • Q49.a3.ad3.

sanitas=habitus るいはhabitualis dispositio, inordine ad naturam(=principium actus)

⇒sanitasはordinem ad actumを含む。

*1:別記事参照

*2:日本語版『神学大全』にはこの箇所の翻訳が抜けている